Edem vimena - posljedice i preventiva

Sa početkom nalivanja vimena, prvenstveno kod prvotelki, dolazi do intenzivnog oslobađanja tečnosti iz krvnih sudova u vime (i okolna tkiva). Povećani pritisak, koji je stvoren nalivanjem vimena, kod junica sprečava limfnu drenažu i na taj način izaziva edem. 

Za ovo oboljenje vimena karakterističan je poremećaj u ravnoteži elektrolita (a to su prije svega natrij i kalij) i minerala koji su zajedno neophodni za građu tkiva. Ovo se prije svega odnosi na kombinaciju kalcija, magnezija i fosfora. Oni mogu da uslove izazivanje fluida iz krvnih sudova u strukturu tkiva vimena. 

Koji su faktori rizika za edem 

Na predispoziciju za pojavu edema utiče povećani nivo natrija i kalija u obroku, ali i visoki genetski potencijal za mliječnost. Sa ovim potencijalom povezan je i posebno izražen i estrogeni uticaj. Ovo je takođe i objašnjenje zašto je edem vimena posebno izražen kod prvotelki, paralelno sa izuzetno visokom proizvodnjom mlijeka i laktacijom. Pri tom, treba imati u vidu činjenicu da estrogen sudjeluje u izgradnji tkiva u kom se stvara mlijeko. 

Na sadržaj minerala i elektrolita, neosporan uticaj imaju hormonalne promjene, a što takođe treba uzeti u obzir kada je u pitanju njihov nivo u krvi sa povezanošću sa prvobitnim nalivanjem vimena. 

Ishrana utiče na edem 

Generalno, ovom oboljenju podložnije su prvotelke od ostalih krava. Krave koje nemaju predispoziciju za edem, mogle su da zadrže neke limfne kanale iz prethodne laktacije, čime je automatski omogućena i bolja evakuacija tekućine iz vimena. 

Takođe, povećana upotreba koncentrata u ishrani uticala je na izraženost edema kod junica, ali ne i kod drugih krava. Tačnije rečeno, nisu uočene značajne razlike kada je riječ o edemu kod krava koje su hranjene u zasušnom periodu obrocima sa različitim udjelom koncentrata. 

Veza između edema i prinosa mlijeka

Pojave edema vimena značajno je povezana sa visokim prinosom mlijeka, ali isto tako ne utiče na kondiciju krava u vrijeme porođaja. Na predispoziciju za ovu pojavu uticala je visoka mliječnost u prethodnoj laktaciji. 

Eventualni problemi koje uzrokuje edem prije svega se odnose na to što se edemozno vime teže muze. Ovo konkretno znači da zbog zadržavanja tekućine, vime postaje čvršće i deblje, kanali postaju suženi, što sve dovodi do slabijeg izmuzavanja ili čak zastoja u muži. 

Nakon muže, takvo vime je plavo crvene boje, sa bijelim prstenovima. Mlijeko koje je zadržano u vimenu, kao i njegovo curenje između dvije muže, predstavlja dobru podlogu za razmnožavanje prouzrokovača mastitisa. 

Mastitis - najčešće infektivno oboljenje krava

Vime sa izrazitim edemom bolno je i remeti prirodno ponašanje životinje. Takve krave manje se odmaraju u ležećem položaju, uglavnom su na nogama i konzumiraju manje hrane. Kada je bremenitost grla u pitanju, edem se uglavnom javlja na kraju, kada plod intenzivno raste pa su potrebe za energijom visoke. Upravo iz tog razloga, smanjen unos hrane dovodi do toga da krave počinju da troše svoje tjelesne rezerve, a što za sobom povlači i rizik od pojave ketoze. 

Pravilnom ishranom spriječit ćete ketozu

Grla sa ketozom posebno su podložna infekciji patogenima iz okruženja, a koji izazivaju mastitis u periodu teljenja. Kada je dugotrajan i izražen, edem vimena takođe može da dovede do oštećenja centralnog ligamenta i do pojave slabo vezanog ili visećeg vimena. 

Prepartalna ishrana kao preventiva

U cilju sprečavanja pojave edema vimena, preporučuje se ograničen unos soli natrija i kalija, u periodu od šest do osam sedmica prije očekivanog porođaja kod junica, tokom perioda zasušenosti kod krava, kao i smanjeno učešće koncentrata u obrocima junica. 

Suhostaj: Zasušene krave trebaju posebnu ishranu

Upotreba kalcij - hlorida u prepartalnoj ishrani utiče na smanjenje izraženosti edema, ali efekat ishrane ispoljen je samo dok je preparat zastupljen u obroku. Međutim, ova so može da se koristi u obrocima krava i neposredno nakon telenja, u cilju kontrolisanja pojave edema u ranoj laktaciji. 

Poželjno na farmi čuvati kolostrum drugih krava

Važno je i izbjegavati poremećaje u prometu hranjivih materija kako bi se izbjegla opterećenost jetre. Kada se ipak javi slučaj izraženog edema vimena, prije svega kod junica, preporučuje se muža prije teljenja. Sa mužom može da se počne nekoliko dana prije porođaja. I preproučuje se da u prvim danima muža bude sasvim kratka. Ovo se praktikuje kako bi se smanjio pritisak u vimenu i da se životinji omogući da se osjeća što komotnije i udobnije. Potrebno joj je više odmora i da konzumira više hrane. U ovom slučaju ni kolostrum ni plotkinja ne mogu da se koriste za dojenje teleta. Kako krave kod kojih je izražen edem, ne mogu da doje svoje tele, veoma je korisno da na farmi uvijek ima zamrznutog kvalitetnog kolostruma drugih krava koje će biti upotrebljeno za ishranu takve teladi. 

Edem je normalna fiziološka pojava 

Za grla sa edemom vimena potrebno je obezbjediti dovoljno komforan prostor kako bi se osjećala što udobnije i kako bi se spriječile dalje povrede vimena, ali i kako bi se omogućio nepohodan odmor za ove životinje. Ranije su se davale preporuke da se obustavi najpajanje vodom, kao efikasna mjera u borbi sa edemom. Međutim, ovo je potpuno neprihvatljivo jer dovodi do slabljenja organizma i može da izazove zdravstvene probleme. 

U periodu oko teljenja, edem vimena uobičajena je fiziološka pojava i samo je važno nastojati da se smanji stepen njegove ispoljenosti i da ne traje previše dugo jer u protivnom može da dovede do ozbiljnih zdravstvenih problema vimena.

Kontrola zdravlja vimena važan je element u procesu proizvodnje zdravstveno bezbjednog mlijeka. Iz tog razloga neophodno je kod mliječnih krava sprovoditi program kontrole mastitisa, kroz redovne mjere otkrivanja i prevencije bolesti vimena.