Kako pravilno obaviti vještačko osjemenjivanje krava

Vještačko osjemenjavanje domaćih životinja je biotehnološka metoda koja je za najkraće vrijeme najviše unaprijedila razvoj stočarstva. Taj napredak se ogleda prvenstveno u zoohigijenskom, zootehničkom, veterinarsko-medicinskom i ekonomskom značaju. Sagledavajući ovaj značaj nije ni čudo što se ono primjenjuje u svim razvijenim pa, čak i manje razvijenim stočarskim zemljama, piše stručnjak Stojan Kozomara iz PSSRS.

Vještačko osjemenjivanje je instrumentalno unošenje sperme u polne organe ženke, čime se postiže približavanje spermatozoida i jajnih ćelija bez polnog akta. Ono ima višestruki značaj za stočarstvo i veliko preimućstvo nad prirodnim parenjem. Pri tome treba imati u vidu naročito sljedeće četiri činjenice.

Zootehnički značaj. Primjenom osjemenjavanja moguće je postići relativno brzo, kvalitativnu promjenu rasnog sastava stočnog fonda. Elitni priplodnjaci iskorištavaju se u znatno većoj mjeri za korigovanje i povećanje proizvodnih svojstava kod potomaka, nego kod prirodnog parenja. Najveći značaj osjemenjavanja je u tome što se nasljedne osobine-genomi priplodnjaka kao što su visoka mliječnost, masnoća mlijeka, veliki dnevni prirast mesa i plodnost masovno masovno prenosi na čitavu populaciju životinja.

Zoohigijenski značaj. Osjemenjavanje je pouzdan zoohigijenski zooprofilaktički metod suzbijanja i iskorjenjivanja polnih infekcija i drugih zaraznih i parazitarnih bolesti. Primjenom osjemenjavanja prekida se kontakt između životinja kao polnih partnera, a samim time i mogućnosti širenja i prenošenja polnih zaraza koje izazivaju neplodnost životinja (vibrioza, trihomonijaza, bruceloza, tuberkuloza, epivag i dr.)

Veterinarsko-medicinski značaj. Osjemenjavanje je veterinarsko medicinski metod iz više razloga. Prije svega, sam akt insemenacije predstavlja ginekološki poduhvat, higijensko unošenje sperme u polne organe ženke ima za cilj oplodnju, ali i sprečavanje infekcija kod životinja. Primjenom osjemenjavanja povećava se plodnost životinja, jer se vrši kontrola njihove reproduktivne sposobnosti.

Novi dodaci u hranidbi krava: Bijeli luk i citrusi smanjuju isparenja metana?!

Ekonomski značaj. Osjemenjavanje ima za cilj povećanje stočne proizvodnje, u govedarstvu je to proizvodnja teladi i mlijeka. Primjenom osjemenavanja dobija se daleko brojnije potomstvo nego kod prirodnog parenja. Proizvodni genomi prenose se na čitavo potomstvo goveda. Rashodi za vještačko osjemenjavanje su neuporedivo manji nego kod prirodnog pripusta.

Od prijavljenih ili privedenih krava za osjemenjavanje, osjemenjavaju se samo one kod kojih se polni žar (estrus) klinički utvrdi. Zbog toga osjemenjavanje krava obuhvata:  

• pregled polnih organa
• unošenje sperme u polne organe

Kako izabrati krave za osjemenjivanje?

Izbor krava za osjemenjavanje vrši se kliničkim pregledom. Pregled krava pred osjemenjavanje sastoji se iz: anamneze, vaginalnog i rektalnog pregleda, a prema potrebi i iz specijalnog labaratorijskog pregleda estralne sluzi. Pri uzimanju anamneze, za svaku pojedinačnu kravu važno je utvrditi sljedeće: vrijeme početka polnog žara (estrusa), znake i stepene manifestacije estrusa, datum i tok zadnjeg teljenja, da li je posteljica izbačena na vrijeme, kada je krava pokazala prvi polni žar poslije telenja. Treba obratiti posebnu pažnju na početak estrusa zbog određivanja optimalnog momenta osjemenjavanja.

Pet kamiona junadi otišlo za Tursku od sredine decembra

Isto su tako važni i podatci o simptomima i intenzitetu polnog žara (uskraćivanje mlijeka, skakanje na druge životinje i ljude, izbacivanje estralne sluzi iz vagine i dr). Osim podataka o polnom životu krava, treba uzeti podatke o načinu ishrane i držanju, zdravstvenom stanju i dr. Vaginalni pregled vrši se radi utvrđivanja simptoma, faze i stepena izraženosti polnog žara, kao i radi isključenja oboljenja materice ili graviditeta. Pri vaginalnom pregledu treba obratiti pažnju na četiri osnovna simptoma polnog žara: otvoren cerviks, estralnu sluz, hiperemiju i ljigavost sluzokože vagine i materičnog grlića. Kod krava van polnog žara ovi simptomi nisu izraženi.

O čemu ovisi uspjeh osjemenjivanja?

Posebnu pažnju treba obratiti na estralnu sluz, koja kod krava mora da bude bistra, rastegljiva i žilava bez ikakvih primjesa. Ukoliko se kod estralne sluzi primjeti gnjoj, krv, mukus, takvu kravu ne treba osjemenjavati već liječiti. Rektalnim pregledom prije osjemenjavanja utvrđuje se estrus, a isključuje druga abnormalna fiziološka i patološka stanja materice, jajovoda, jajnika.

Uspjeh osjemenjavanja zavisi od pravog momenta osjemenjavanja, tj. od određivanja optimalnog momenta kad izvršiti osjemenjavanje. Optimalan momenat oplodnje krava zavisi od tri faktora: momenta ovulacije (oslobađanje jajne ćelije iz jajnika), dužine života spermatozoida u polnim organima krave i trajanja oplodne sposobnost jajne ćelije. Po normalnim okolnostima ovulacija u krava nastaje najčešće 20-30 časova od početka polnog žara ili prosječno 7,7 časova po završetku estrusa. Spermatozoidi bika žive u polnim organima krave obično 10-16 časova, maksimalno 29 časova. Osim toga, spermatozoidi bika treba da provedu najmanje 6 časova u polnim kanalima krave da bi stekli sposobnos oplodnje. Jajna ćelija krave ostaje sposobna za oplodnju 6 do 12 časova (maksimalno 20 časova) poslije ovulacije. U praksi se sprovodi jutarnje i večernje osjemenjavanje krava. Preporučuje se da kod krava kod koji se otkrije polni žar (estrus) ujutro, osjamanavanje se izvrži po podne ili naveče, a krave kod kojih se polni žar  (estrus) otkrije po podne ili naveče, osjemenjavanje se izvrši sutradan ujutro.

Uspijeh osjemenjavanja zavisi i od tehnike otapanja sjemena jer ono se mora otopiti na temparaturi od 38-40 °C u trajanju od 20 do 30 sekundi. Takođe uspješno osjemenjavanje zavisi i od pravilnog ubacivanja sjemena u reproduktivne organe plotkinje.