Tumor kukuruza: Razlozi nastajanja, simptomi i suzbijanje

Mjehurasta gar kukuruza (Ustilago maydis) više se javlja u suhoj i toploj klimi. U našim agrokekološkim uslovima redovno se javlja i vjerovatno nema ni jednog područja gdje gar nije prisutna. Jače zaraze su rijetke. Obično je oboljenjem zahvaćeno jedan do dva odsto, a rjeđe do pet odsto biljaka. Ipak na površinama na kojima se gaji kukuruz, ukupni gubici mogu da budu veliki.

Simptomi bolesti koje izaziva ova gljivica ispoljavaju se na svim nadzemnim dijelovima biljke, a masovne zaraze mogu da se ostvare ukoliko dođe do mehaničkih oštećenja, od insekata na primjer ili od grada. Karakteristika ove bolesti su mjehuraste izrasline, različite veličine i oblika.

Infekcija je moguća tokom čitave vegetacije

Infekcija se ostvaruje tokom čitave vegetacije, tačnije, od vremena kada kukuruz dostigne visinu oko 40 centimetara. Spore ove gljive nisu toksične za razliku od nekih drugih i ne izazivaju nikakve štetne posljedice kod domaćih životinja. Može biti zahvaćen ili samo vršni dio klipa ili u nekim slučajevima, ukoliko se zarazi klip u ranim fazama razvoja, kompletno može biti zahvaćen, čime se uništava zrno i direktno smanjuje prinos.

Crvenilo kukuruza je opasno oboljenje i znatno smanjuje prinos

Na zaraženim organima formiraju se izrasline - guke ili tumori spužvaste strukture. Ove izrasline predstavljaju mješavinu gljivice i uvećanih stanica zaraženih organa biljke. Guke su u početku čvrste i svijetle boje. Sazrijevanjem guka (tumora), opna postaje tamnije boje, skoro crna, tada počinje da puca pa se kroz pukotine oslobođa crna prašina koja je puna teleutospora parazita.

Najbolja preventiva je plodored

Mjere kontrole pojave bolesti su sjetva tolerantnijih hibrida kukuruza na ovo oboljenje, plodored od dvije do tri godine jer spore upravo toliko vremena zadržavaju vitalnost u zemljištu na ostacima poslije berbe. Stajnjak može takođe da bude izvor zaraze ukoliko stoka jede zaraženu kukurozovinu. Izbjegavati pregust sklop jer vlažna sredina pogoduje razvoju ovog parazita. Takođe, kod međuredne obrade treba što manje oštećivati biljke kukuruza. Zaražene biljke treba spaliti, savjetuje Zoran Panajotović, iz PSSS Pirot.

Kod ove bolesti procenat zaraženih biljaka ne odgovara procentu smanjenja prinosa.

Ako je deset odsto biljaka zaraženo, prinos je smanjen za dva odsto. Upotreba silaže i zrna kukuruza zaraženih sa Ustilago maydis ne dovodi do trovanja životinjskog organizma. Potvrđeno je da do toksičnosti dolazi uglavnom od Fusarium spp. koji se često nalazi na klipu kukuruza, oboljelom od mjehuraste gari. 

Uslijed suše, nekada dolazi do prestanka rasta klipa

Nastupanjem kišnog perioda, meristem se na vrhu klipa aktivira, klip izrasta iz komušine i pošto je nezaštićen, lako dolazi do zaraze. Ovo je naročito izraženo kod hibrida čija komušina slabo pokriva klip. Na stablu i metlici guke su sitnije. Na listu se često javlja duž glavnog nerva i mogu biti duge nekoliko desetina centimetara, uslijed čega se list deformiše i uvija, ponekad i suši. Prema gari su otpornije mlađe biljke, tako da se bolest tek javlja kad su visine od 30 do 50 centimetara. 

Fen vjetrovi umanjuju prinose na kukuruzu

Prezimjele teleutospore postepeno klijaju naredne godine i predsavljaju izvor zaraze. Osnovna mjera suzbijanja mjehuraste gari kukuruza je stvaranje otpornih sorti. Do sada nije poznata ni jedna sorta otporna na mjehurastu gar. Plodored i uklanjanje zaraženih biljaka, glavna je mjera u smanjenju inokuluma za narednu godinu, ali ne iskorenjuju pojavu bolesti s obzirom da se parazit raznosi vjetrom. Hemijske mjere zaštite kukuruza u praksi se ne koriste, mada neki fungicidi omogućavaju izvjesnu zaštitu.