Koje su najčešće greške prilikom uzorkovanja zemljišta i kako ih izbeći?

Uzorkovanje zemljišta je veoma značajno iz mnogobrojnih razloga, pre svega agronomskih, ekoloških i zdravstvenih, a sve u cilju njegovog ispitivanja na sadržaj biogenih i štetnih elemenata, sadržaj pesticida, ali i drugih zagađivača životne sredine. S tim u vezi, razgovarali smo sa master inženjerom poljoprivrede Miloradom Živanovim iz Instituta za ratarstvo i povrtarstvo u Novom Sadu koji nam je najpre pojasnio šta je uzorak i koje su najčešće greške prilikom uzorkovanja zemljišta.

"Uzorak bi po svim osobinama trebalo verno da prikaže sva svojstva celokupne mase ispitivanog zemljišta, dok se greške prilikom uzorkovanja ne mogu ispraviti tokom ispitivanja, što bi se kasnije moglo odraziti na krajnji rezultat", kaže on.

Značaj uzorkovanja

Kako dalje ističe, uzorkovanje nije moguće ponoviti, što još više ističe značaj da se ono pravilno obavi.

"U današnje vreme mnoga naučno-tehnička dostignuća doprinela su drastičnom smanjenju grešaka i time značajno podigla kvalitet celokupnog ispitivanja ovog važnog prirodnog resursa", navodi Živanov i dodaje da između ostalog, najveći uticaj na sastav zemljišta ima čovek.

Kada je reč o značaju, zemljište prečišćava i obavlja detoksikaciju vode, obezbeđuje neophodan životni prostor za čoveka, biljke, životinje, na njemu se podižu kuće, fabrike i drugi infrastrukturni objekti. Zato se iz navedenog može zaključiti da je pravilno upravljanje zemljišnim resursima od velikog značaja i iz tog razloga je bitno obaviti ispitivanje i uzorkovanje na ispravan način.

Ključno je pravilno uzimanje uzorka

"Uzimanje uzoraka je jedan od najvažnijih i najodgovornijih poslova u sistemu kontrole plodnosti zemljišta. Na osnovu analiza uzorka od nekoliko stotina grama do nekoliko kilograma, donosi se zaključak o tome šta se zbiva u masi od oko četiri miliona kilograma zemljišta, koliko otprilike teži sloj zemljišta od 30 centimetara površine jednog hektara."

Analiza zemljišta ključna za racionalnu primenu đubriva i uspešnu proizvodnju

Prosečan uzorak, kaže on, uzima se sa iste katastarske parcele, sa istog pedološkog tipa, pod istom kulturom i ujednačenog reljefa. Maksimalna površina parcele koju će predstavljati jedan uzorak je od tri do pet hektara. Ukoliko bilo koji od navedenih kriterijuma nije ispunjen, takva parcela se deli u više kontrolnih parcela sa kojih će se uzimati jedan prosečan uzorak.

"Prosečan uzorak u sistemu kontrole plodnosti zemljišta čini 20 do 25 pojedinačnih, dok za potrebe analize na sadržaj mineralnog azota, prosečan uzorak čini 12 do 15 pojedinačnih, a maksimalna površina je 10 hektara", ističe naš sagovornik.

Kada je pravo vreme za analizu?

Kada je u pitanju vreme uzorkovanja, kod jednogodišnjih biljnih vrsta, kao što su ratarske i povrtarske, obavlja se nakon skidanja useva, to jest nakon žetve, a pre osnovne obrade i pre bilo kog đubrenja. Kod višegodišnjih biljnih vrsta kao što su voćnjaci i vinogradi, obavlja se na kraju ili u periodu mirovanja.

"Za ratarske useve obavlja se svake četvrte godine, dok se u intenzivnijim proizvodnjama, kao što su voćarska, povrtarska, pogotovo plastenička, obavlja svake dve do tri godine."

Prema rečima ovog inženjera poljoprivrede, dubina uzorkovanja zavisi od toga da li je u pitanju jednogodišnja ili višegodišnja kultura. Za jednogodišnje vrste, kao i za žbunaste višegodišnje uzorkuje se na dubini od 30 centimetara, što znači, ako se obavi ašovom, onda je to otprilike dužina ašova. Za višegodišnje vrste sa svake kontrolne parcele se uzimaju dva uzorka, i to prvi sa dubine od 30 centimetara, a drugi od 30 do 60 centimetara. Tom prilikom se koristi sonda ili ašov i obavezno dve kante, gde će se u svaku kantu stavljati zemljište sa pojedinačne dubine. Za potrebe određivanja mineralnog azota obavlja se na tri dubine: 0-30, 30-60, 60-90 cm.

Mehanizovani način je brži i lakši

Osim ručnog uzorkovanja sondom ili ašovom, postoji i mehanizovani način pomoću automatskog uzorkivača koji je smešten na terenskom vozilu sa GPS navigacijom.

"Mehanizovan način je svakako brži i lakši, a uzorci su samim tim kvalitetniji, što doprinosi pouzdanijim rezultatima", kaže on i dodaje da se prilikom svakog uzorkovanja najpre parcela snimi pomoću GPS prijemnika.

Nakon uzorkovanja, sadržaj u svakoj kanti se dobro promeša nožem ili nekom metalnom šipkom, da bi se ujednačio. Zatim se pakuje u PVC kesu u koju se stavlja etiketa sa podacima o uzorku: naziv naručioca, sa njegovim podacima i kontaktima, potom datum uzorkovanja, opis parcele, dubina uzorkovanja i naziv biljne vrste. Nakon vađenja i pakovanja uzorci se transportuju do laboratorije.

Kada je u pitanju cena osnovnih analiza zemljišta, ona u Srbiji iznosi oko 3.000 dinara po jednom uzorku. To znači da, ako jedan uzorak predstavlja do pet hektara, dobijamo vrednost od 600 dinara po hektaru.

"U suštini, ako se analiza obavlja svake četvrte godine, na godišnjem nivou se utroši čitavih 150 dinara po hektaru", zaključuje Živanov.