Mala EU škola - šta su zaštićeni proizvodi?

Mala EU škola - šta su zaštićeni proizvodi? Ovo su oznake koje se nalaze na najkvalitetnijim evropskim poljoprivrednim proizvodima, koristeći sistem zaštite oznaka geografskog porekla i oznaka izvornosti poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda. Ili, na još dva od 23 službena jezika EU, indikazzijoni geografika protteta (malteški) i suojattu maantieteelilienn mekrinta (finski). Oznake su krajnji rezultat podsticanja kvaliteta i različitosti u poljoprivredoj proizodnji, štiteći proizvode od zloupotreba i garantirajući potrošačima kvalitet. Oni su i informacija potrošačima da je reč o izvornom proizvodu vrhunskog kvaliteta. Prema pravilu, ovakav proizvod privlači kupce i podstiče novu proizvodnju. Trenutno ih nosi oko 2.000 proizvoda. Kolumbijska kafa probila je led registracijom proizvoda van EU.         

Zaštićena oznaka izvornosti (ZOI) - Protected Designation of Origin (PDO): oznaka izvornosti, pokriva poljoprivredne proizvode i namirnice proizvedene, procesuirane i pripremljene u određenom prostoru koristeći tradicionalne, poznate, priznate  tehnike. Ime proizvoda mora sadržavati specifično mesto, region ili čak državu gde je nastao, te biti potpuno povezan sa tim područjem. Celokupni proizvodni proces sirovinama sa tog prostora mora se odvijati na njemu.

Zaštićena oznaka geografskog porekla (ZOZP) - Protected Geographical Indication (PGI): tiće se proizvoda tesno vezanih uz određeni prostor u kome se mora obaviti najmanje jedna i to ključna etapa proizvodnje, prerade ili prireme. Nije bitno odakle je sirovina, dokle god se potpuno sledi i poštuju zaštićena receptura i tehnologija proizvodnje.  

Garantovano tradicionalni specijalitet (ZTS) -  Traditional Speciality Guaranteed (TSG):  ova oznaka garantuje tradicionalni karakter proizvoda. Nije povezana sa geografskim područjem, dakle može se bilo gde proizvoditi od sirovina sa bilo kojih izvora, dokle god poštuje zaštićenu tradicionalnu recepturu i proizvodnu proceduru.

Sistem oznaka izvornosti deluje od 1992. godine, ali je na popularnosti dobio tek poslednjih godina. Jubilarni 1.000. proizvod koji se izborio za EU oznaku izvornosti bio je šafranom začinjen ovčji sir iz Italije, piacentina ennese.

Kako teče procedura zaštite: Grupa proizvođača mora definisati svoj proizvod u skladu sa preciznim specifikacijama. Ako je proizvođač u EU,  aplicira se nadležnim nacionalnim vlastima jednim dokumentom; dokumentacija sadrži detaljna uputstva šta činiti. Procedura je složena i zahtevna. Aplikacija za oznaku izvornosti treba da sadrži ime, adresu grupe koja aplicira, veoma detaljne, naučno argumentovane specifikacije proizvoda, osnovne podatke o njemu i opis veze između proizvoda i prostora na kome nastaje. Aplikacije se rade u zemlji - članici sa geografskim područjem na kome nastaje proizvod.

Srpski proizvodi u redu za EU sertifikat i logo

Postupak registracije ima četiri faze 

Postupak registracije obično dele na četiri faze - lokalnu, nacionalnu, evropsku i, konačno, fazu kontinuiranog nadzora. Prva faza, lokalna, najduža je i traži mnogo napora zainteresovanih proizvođača koji se moraju dogovoriti o standardima prizvodnje (ili specifikaciji, najbitniji dokument u potrebnoj papirologiji), dugoročnom proizvodnom planu, planu plasmana, izboru nadzornog tela, pripremiti službenu dokumentaciju (neretko na 1.000 stranica). Organizovana grupa proizvođača nosilac je celog projekta. Važan je i tzv. Jedinstveni dokument sa verodostojnim rezimeom specifikacije proizvoda.

Sažetak će biti objavljen u službenom listu EU. Specifikacijom valja ukazati da je ime proizvoda stvarno i dokazivo kroz duže razdoblje; tehničkim i naučnim podacima precizno elaborirati čime je kandidat za zaštitu drugačiji od ostalih, pogotovo sličnih proizvoda; definisati područje nastanka; opisati u detalje proizvodnju; obrazložiti šta proizvodu daje posebnost (veza sa geografskim područjem nastanka, koji mu ljudski, kulturološki, istorijski, prirodni itd. elementi definišu posebnost), logo, kontrolna tela. Kada se sve dovrši, predaje se Ministarstvu poljoprivrede.

Vodič za podnosioce možete da pogledate ovde.

Ulazak u drugu, nacionalnu fazu koja traje otprilike godine dana ne bude li prigovora na specifikaciju. Ministarstvo ima rok od sedam meseci za procenu prijave i njenu objavu. Prođe li ova faza bez prigovora, proizvod dobija odobrenje za prelaznu nacionalnu zaštitu. U suprotnom slučaju, rok za razmatranje prigovora je 30 dana, ukoliko su neosnovani sledi odluka o prelaznoj nacionalnoj zaštiti. Osnovani prigovori osnov su rada na sporazumu podnosilaca zahteva i podnosilaca prigovora, za šta je rok dva meseca. Evropska faza , u slučaju da nema prigovora na specifikaciju, traje oko godinu dana.  

Evropska komisija pola godine razmatra zahtev za registraciju. Odbija ga ako ne zadovoljava uslove ili ga prihvata. Potom ga objavljuje u Službenom listu. Ukoliko procedura preživi bez prigovora, sledi uredba o upisu naziva u registar. Podnesene prigovora EK je dužna da razmotri u roku od dva mjeseca, pod uslovom da je prigovor osnovan i utemeljen na slovu EU propisa. Insistira se  na sporazumu strana. Obično do njega dođe nakon većeg zahvata u sadržaj specifkacije, što podrazumeva povratak na nacionalni teren i ponavljanje postupka registracije u novim okvirima. Prelazna nacionalna zaštita van snage je u slučaju da EK odbije zahtev za registraciju.

Poslednja faza, kontinuirani nadzor, služi očuvanju kvaliteta. 

Vrednost tržišta prelazi 70 milijardi evra

Inače, nekih 60% zaštićenih proizvoda proda se unutar država gde su proizvedeni. Vrednost tržišta zaštićenih proizvoda prelazi 70 milijardi evra. Ukupna vrednost izvoza proizvoda s aoznakom izvornosti na nivou EU dostiže skoro 12 milijardi evra ili 15% sveukupnog izvoza hrane i pića. Zaštićeni proizvodi su po pravilu preko dva (tačnije, 2.23) puta vredniji/skuplji na tržištu od uporedivih ali bez zaštite.

Dobro je znati! Uloga Evropske komisije: EK proverava da li je aplikacija osnovana i da li sadržava sve tražene preduslovi. Pravilo je da se provera mora obaviti u roku od godine dana. Svakog meseca EK objavljuje listu aplikacija. Ukoliko je sve u redu, aplikacija se štampa u Službenom listu EU. U slučaju da predulsovi nisu zadovoljeni, sledi odbijenica sa obrazloženjem.

Poseban deo je procedura koja omogućuje drugim zainteresovanim stranama davanje prigovora na aplikaciju. Šest meseci od objave aplikacije u Službenom listu EU  svaka država - članica, treća zemlja, zainteresovane fizičke i/ili pravne osobe, organizacije ili grupe mogu izneti svoje primedbe. Naravno, s argumentima, dokazima da kandidat za zaštitu izvornosti na neki način nije zadovoljio tražene uslove, da je njegovo ime/naziv na neki način suprotan drugim proizvodima. Sporovi među državama - članicama neizbežan su deo procedure. Na kraju uvek pobjeđuju čvrsti argumenti, makar je proces frustrirajuće dugotrajan. Naglasak se stavlja na snažnu argumentaciju!

Kada su registrovani, zaštićeni prozvodi su zaista zaštićeni od bilo kakve vrste zloupotrebe, uključujući imitaciju, pozivanja na  stil, način, tip, te lažnih informacija, prevara i komercijalne upotrebe proizvoda koji nisu pokriveni registracijom i, kao takvi, mogu ugroziti dobar glas, reputaciju zaštićenog proizvoda.

Troškovi: zavise od držav - članica, koje mogu, iako ne moraju, tražiti pokriće svojih troškova  u proceduri. Projekti dizanja lokalnih proizvoda do zaštićenog nivao računaju na sredstva iz EU fondova, pogotovo doprinose li ruralnom razvoju. EU redovno promoviše svoje proizvode van granica zajednice, širom sveta.