Sok od cvekle i rak: Izlečenje u 42 dana prema Rudolfu Brojsu ili zabluda?

Tvrdnja da sok od cvekle, prema receptu Rudolfa Brojsa, može izlečiti rak u tačno 42 dana već decenijama kruži alternativnim krugovima, a zahvaljujući internetu i društvenim mrežama ponovno dobija na popularnosti.

U trenucima dijagnoze maligne bolesti, kada se strah, neizvesnost i potreba za nadom isprepliću, ovakve poruke zvuče primamljivo, jednostavno, prirodno i bez nuspojava. No, šta o tome kaže nauka i savremena onkologija?

Kako bi razjasnili gde završavaju nutricionističke činjenice, a gde počinje opasna dezinformacija, razgovarali smo za FoodFacts sa dva stručnjaka: dr. sc. Evom Pavić, dipl. ing., univerzitetskom specijalistom nutricionizma, te doc. prim. dr. sc. Ljubicom Vazdar, specijalistom interne medicine i internističke onkologije i specijalistom nutricionizma.

Šta zapravo tvrdi Brojsova metoda?

Rudolf Brojs, austrijski naturopat, sredinom 20. veka promovisao je metodu prema kojoj se rak može "izgladniti" isključivom konzumacijom sokova od povrća, naročito cvekle, uz biljne čajeve, tokom 42 dana. Prema toj teoriji, ćelije raka navodno ne mogu preživeti bez krute hrane, dok zdrave ćelije mogu. Iako takva tvrdnja zvuči logično laiku, savremena biologija tumora pokazuje sasvim suprotno.

"Ne postoje pouzdani naučni podaci niti klinička ispitivanja koja bi potvrdila da sok od cvekle, ili bilo koja druga ‘juice dijeta’, može izlečiti rak, a naročito ne u unapred određenom roku poput 42 dana", naglašava dr. sc. Eva Pavić.

Jedan od čestih argumenata zagovornika soka od cvekle jeste pozivanje na istraživanja koja pokazuju da pojedini sastojci ovog povrća imaju antikancerogena svojstva. I doista, ono sadrži brojne biološki aktivna jedinjenja, betalain pigmente, polifenole, nitrate i betain, koji imaju antioksidativno i antiimflamatorno delovanje.

Međutim, kako upozorava stručnjak, ključno je razlikovati laboratorijska istraživanja od kliničkih studija na ljudima.

"Pozitivni učinci u epruveti ne znače automatski terapijski učinak u stvarnim uslovima bolesti", ističe Pavić, te dodaje: "Ta jedinjenja mogu imati hemopreventivna svojstva, ali to nije isto što i lečenje već razvijenog raka".

Slično objašnjava i doc. dr. sc. Ljubica Vazdar:

"Postoje istraživanja na ćelijskim i animalnim modelima koja su pokazala da jedinjenja iz cvekle mogu usporiti rast ćelija raka, ali klinička istraživanja na ljudima nisu potvrdila da sok od cvekle pozitivno utiče na preživljenje ili izlečenje maligne bolesti".

Drugim rečima, nauka ne osporava nutritivnu vrednost cvekle, ali jednako jasno odbacuje ideju da ona može zameniti onkološko lečenje.

"Juice dijete" i gladovanje

Osim što ne leče rak, restriktivne dijete temeljene isključivo na sokovima mogu biti i direktno štetne.

"Juice dijete su ugljenohidratni režimi bez vlakana koji mogu štetiti metabolizmu, crevnom mikrobiomu i dovesti do gubitka mišićne mase ili nestabilne glikemije", upozorava Pavić.

Onkološki bolesnici ionako su u povećanom riziku od pothranjenosti i sarkopenije (gubitka mišićne mase), a takvi režimi taj rizik dodatno povećavaju. Posledice nisu samo lošijeg kvaliteta života, nego i slabija tolerancija terapije, više komplikacija i lošiji ishodi lečenja.

"Opterećenost tumorskom bolešću i različitim dijetama neminovno rezultira pothranjenošću, a tada je onkološko lečenje kompleksnije i manje efikasno", ističe doc. dr. sc. Vazdar.

Najveća opasnost je odlaganje standardne terapije

Ipak, najveći problem alternativnih metoda nije sama cvekla, već odluka pacijenata da zbog njih odlože ili potpuno odbiju dokazano efikasno lečenje.

"Odlaganje ili odbijanje standardnih terapija može dovesti do progresije bolesti i smanjenja šansi za izlečenje ili dugotrajnu kontrolu", naglašava Pavić, te dodaje da bolest koja je u jednoj fazi bila izlečiva može preći u stadijum sa vrlo ograničenim terapijskim mogućnostima.

Velike analize nacionalnih baza podataka pokazale su da je korišćenje alternativne medicine kao primarnog pristupa, uz odbijanje standardne brige, povezano sa lošijim preživljenjem. Razlozi zbog kojih se pacijenti okreću alternativi često su razumljivi, strah, nepoverenje, želja za "prirodnijim" rešenjem, ali posledice mogu biti fatalne.

Doc. dr. sc. Vazdar upozorava da se u praksi često susreće sa pacijentima koji se javljaju tek nakon neuspešnih dijeta i "prirodnih lekova", u uznapredovaloj fazi bolesti.

"Tada su terapijske opcije limitirane, a organizam previše iscrpljen da bi podneo onkološko lečenje".

Uprkos svemu, stručnjaci ne demonizuju cveklu niti biljne sokove. Naprotiv, oni mogu imati mesto u ishrani, ali kao dodatak, a ne kao terapija.

"Sokovi mogu biti koristan dodatak radi hidracije, dodatnog unosa energije i mikronutrijenata, naročito kod smanjenog apetita", objašnjava Pavić.

"No, ne bi smeli da budu jedini oblik ishrane i trebalo bi se kombinovati sa izvorima proteina, vlakana i zdravih masnoća".

Uloga ishrane u onkologiji je jasna i dobro dokumentovana: očuvanje telesne mase, prevencija malnutricije, bolja tolerancija terapije i smanjenje nuspojava.

"Ne postoje ‘superhrana’ ni univerzalne formule", naglašava Vazdar. "Važna je raznolika, energetski i proteinski bogata prehrana, individualno prilagođena bolesniku".

Internet, lažna nada i odgovornost informisanja

Obe sagovornice upozoravaju na problem senzacionalističkih tvrdnji na internetu.

"Takvi navodi nemaju potvrdu u random kliničkim studijama i nisu deo nijedne onkološke smernice", ističe Vazdar.

Savet pacijentima je jasan: ne prekidati terapiju, proveravati izvore, razgovarati sa doktorima i nutricionistima te razumeti da "prirodno" ne znači automatski "sigurno" ili "efikasno".

Dakle netačno je da sok od cvekle leči rak. Iako cvekla ima nutritivnu vrednost i može biti deo uravnotežene ishrane, tvrdnje o njenoj sposobnosti izlečenja raka nemaju naučnu podlogu. Najveća opasnost takvih mitova nije u čaši soka, nego u odlaganju ili odbijanju lečenja koje može spasiti život.