Krčenje šuma u Amazonu doživljava dramatičan porast 2025. godine

U maju 2025. godine, deforestacija u amazonskoj prašumi povećana je za čak 92 % u poređenju sa istim mesecom prethodne godine. To je ukupno 960 kvadratnih kilometara, što znači da je svakog dana nestajalo više od 30 kvadratnih kilometara, površina uporediva sa gradom srednje veličine, izveštava Mongabay.

Ovaj nagli porast dolazi u vreme kada Brazil, zemlja koja snosi najveću odgovornost za očuvanje Amazona, pokušava da ubedi međunarodnu zajednicu u svoju posvećenost borbi protiv klimatskih promena.

Podaci još alarmantniji

Još je alarmantnija činjenica da je u periodu od januara do juna 2025. godine deforestacija porasla za 27 % u poređenju sa istim periodom 2024. godine. Ovo je dostiglo najviši nivo uništavanja šuma zabeležen od 2023. godine, što ukazuje na trend koji se ne može objasniti slučajnim oscilacijama ili sezonskim varijacijama.

Stručnjaci upozoravaju da je ovo sistemski problem, koji dodatno pogoršavaju organizovani kriminal, slabo sprovođenje zakona i politički pritisci na korišćenje zemljišta za poljoprivredu i stočarstvo.

Jedan od najzabrinjavajućih elemenata ovogodišnjih podataka je činjenica da se čak 51 % deforestacije dogodilo u područjima koja su neposredno pre toga bila pogođena požarima. To je najveći udeo ikada zabeležen.

Pokrenut nacionalni projekat očuvanja šuma vredan 85 miliona dolara

Poređenja radi, u periodu od 2016. do 2022. godine ovaj odnos je iznosio samo 6,6 %, dok je u maju 2024. godine porastao na 21 %. Trenutni skok jasno pokazuje da se požari sve više koriste kao sredstvo za nezakonitu seču šuma. Prema istraživačima, iza ovoga stoje organizovane kriminalne grupe, koje koriste požare da bi "pripremile teren" za kasnije zauzimanje i pretvaranje zemljišta u pašnjake ili poljoprivredne površine.

Brazil se stoga nalazi u nezavidnom položaju. S jedne strane, predsednik Luiz Inasio Lula da Silva i njegova administracija obećali su da će smanjiti krčenje šuma i vratiti poverenje međunarodnih partnera nakon godina kontroverzne politike prethodne vlade. S druge strane, nedavni podaci pokazuju da borba protiv ilegalnih požara i krčenja šuma izmiče kontroli.

Poseban izazov predstavlja činjenica da će Brazil u novembru 2025. godine biti domaćin samita o klimi COP30 u gradu Belemu, koji se nalazi u srcu Amazona. Za zemlju koja teži da se predstavi kao globalni lider u zaštiti životne sredine, ove brojke ozbiljno narušavaju kredibilitet.

Ekološki aktivisti upozoravaju da se Amazon približava takozvanoj prekretnici, trenutku kada bi degradacija šumskog ekosistema mogla postati nepovratna. Ako se gubitak šuma nastavi ovim tempom, ogromna područja Amazona mogla bi se transformisati u savanu, čime bi se eliminisao ključni regulator svetske klime.

Naučnici sa Univerziteta Sveta Katarina u Brazilu procenili su da će se 10 od 47 procenata trenutne površine Amazona suočiti sa ovim problemima do 2050. godine i objavili su svoje rezultate u časopisu Nature.

Amazon sada skladišti procenjenih 150 milijardi tona ugljenika i proizvodi 20 procenata svetskog kiseonika. Njegov kolaps bi imao globalne posledice koje bi osetili milioni ljudi - od poljoprivrednih prinosa u Južnoj Americi do ekstremnih vremenskih obrazaca u Evropi i Aziji.

Stroži propisi o uvozu proizvoda

Međunarodna zajednica prati situaciju sa sve većom zabrinutošću. Evropska unija i pojedinačne zemlje su već uvele strože propise o uvozu proizvoda povezanih sa krčenjem šuma, kao što su govedina i soja. Ali bez jasne političke volje unutar Brazila, teško je očekivati promene samo spoljnim pritiskom.

Aktivisti stoga pozivaju na jačanje lokalnih institucija, bolje finansiranje inspekcija i veće uključivanje autohtonih zajednica, koje su tradicionalno bile najpouzdaniji čuvari Amazona.

Podaci iz 2025. godine su jasno upozorenje da se Amazon nalazi u jednoj od svojih najkritičnijih faza, a odluke koje brazilske vlasti donesu u narednim mesecima mogle bi da odrede da li će najveća prašuma na svetu preživeti ili će ući u spiralu nepovratnih gubitaka.