Uzgoj jakih pčelinjih zajednica - najbolja je preventiva

Američka trulež je bolest koja se širi putem samih pčela - grabež i nepravilno pčelarenje. Nema dezinfekcije pčelarskog pribora pri završenom pregledu jedne i početka pregleda druge košnice i premeštanjem zaraženih ramova iz jedne u drugu košnicu, kao i sa jednog na drugi pčelinjak. Takođe, mogu da je prenesu gladne zajednice u lošim pčelarskim godinama.

Uzročnik zaraze pčelinjeg legla je Paenibacillus larvae, gram pozitivna sporogena bakterija, štapićastog oblika. Postoji u dve forme: vegetativna, pokretna forma ili bacil i nepokretna (spora). Odlika spora bakterije je izuzetna otpornost na uslove spoljašnje sredine, kao i na hemijska sredstva. U svakoj zaraženoj larvi, P. larvae može da proizvede preko milijardu spora.

U košnicama i saću preživljavaju preko 30 godina, a na suvom zemljištu infektivnost im je očuvana 228 dana. Temperature od 121 stepen Celzijusa, sa pritiskom od jednog bara i toplota bez pritiska (110 stepeni, dva do tri sata i 140 stepeni, 60 - 90 minuta) preporučuju se za uništavanje spora u vosku.

Kako se bolest širi i koju preventivu stručnjaci predlažu?

Kako najbolje jednostavnim testom da uočite oboljenje u ranoj fazi, kako da dezinfikujete košnice i druge korisne savete, za Agroklub je govorio prof. dr Zoran Stanimirović, sa Fakulteta za veterinarsku medicinu, u Beogradu.

Širenjem infektivnog materijala iz uginulih larvi i sasušenih krasta, spore dospevaju na polen, pergu, med, a na taj način i u neinficiranu košnicu. "Mehanički vektori prenošenja američke truleži pčelinjeg legla mogu da budu: same pčele i trutovi poreklom iz inficiranih košnica, krpelj Varroa destructor, leptir voskovog moljca, kontaminirano saće, med i kontaminirana pčelarska oprema i pribor", kaže profesor.

Redovnim i temeljnim kliničkim pregledom košnica, dobrom sposobnošću za prepoznavanjem simptoma bolesti, kao i pravilnom brigom možemo sprečiti nastanak i širenje bolesti. Najbolja mera protiv ove bolesti, kako kaže Stanimirović, uzgoj je jakih pčelinjih zajednica, auhtohtonih ekogenotipova medonosne pčele, sa izraženim higijenskim i negovateljskim ponašanjem, kao i poštovanje njenih bioloških potreba kao živog bića. "Kontrola pčelinjeg krpelja i redovna zamena starog saća sa novim, predstavljaju dodatne mere u prevenciji oboljenja, kao i sprovođenje redovnih higijensko sanitarnih mera na pčelinjaku", zaključuje on.

Kraste na dnu ćelije kao značajan pokazatelj

Klinički znaci zaraženosti pčelinjeg legla mogu biti raznovrsni i zavise od genotipa uzročnika koji je uključen, stadijuma bolesti i snage pčelinjeg društva. Inficirane larve mogu da budu brzo ubijene prvih dana bolesti, kada odrasle pčele odstrane mrtve larve ostavljajući praznu ćeliju. "Larve mogu da uginu i u kasnijim fazama razvoja, najčešće nakon pokrivanja ćelija kada dolazi do ispoljavanja znakova bolesti. Pregledom se dobijaju značajni podaci o promenama na leglu. Prilaskom i otvaranjem košnice, često se oseti neprijatan, oštar miris iz zahvaćenih ramova", objašnjava Stanimirović.

Šta da radite kada se javi američka trulež

Vizuelnim pregledom ili adspekcijom, primećuje se promena boje, konfiguracije i integriteta poklopaca. Poklopci postaju tamniji, ulegnuti i perforirani dok leglo, usled higijenske aktivnosti pčela, dobija "raštrkan" izgled. Otvaranjem košnice mogu da se zapaze amorfne larve, promenjene boje i konzistencije. Prema njegovim rečima, Ropiness-ovim testom, kao najprimenljivijom terenskom metodom, prilikom izvlačenja palidrvca šibice iz sumnjive poklopljene ćelije, dolazi do pojave duge rastegljive niti boje čokolade. U nekim slučajevima, u početnoj fazi raspadanja larvica, sadržaj iz ćelije neće se razvlačiti niti će boja biti promenjena, pa se dobija lažno - negativan rezultat. "Tokom infekcije, na dnu satne ćelije formiraju se tamne kraste, veličine glave čiode. Nalaz kraste govori da raspadanje i evaporizacija (isparavanje) vode iz larve traje oko dva meseca. Društvo sa obolelim leglom progresivno slabi i postaje podložno različitim patogenima, navodi on.

Kako najbolje dezinfikovati košnicu?

Od sredstava koja se koja se koriste, najbolje je upotrebiti registrovane dezinficijense ili napraviti rastvor 6 - 10% natrijum - hidroksida ili žive sode, kojim treba dezinfikovati košnice, pribor i prekopanu zemlju oko pčelinjaka.

Kako profesor napominje, prema pravilniku o merama za suzbijanje i iskorenjivanje zaraznih bolesti pčela („Sl. list SFRJ“, br.6/88), na pčelinjacima gde je bolest dijagnostikovana vrši se zatvaranje zaraženog pčelinjaka. Zatim, uništavanje svih zaraženih košnica sa nepokretnim saćem, zajedno sa pčelama. Uništavanje svih dotrajalih košnica, bez obzira na tip izrade, zajedno sa pčelama i saćem. Zaražene košnice se spaljuju i zakopavaju, s tim da se pribor dezinfikuje. Zabranjeno je držanje pčelinjih zajednica bez matica i sprečavanje rojenja pčela u zaraženom pčelinjaku. Dezinfekcija pčelinjaka i pčelarskog pribora koji se koristi pri izvršavanju mera naređenih u zaraženom pčelinjaku odgovarajućim dezinfekcionim sredstvom ili, zavisno od materijala, opaljivanjem let lampom.

Kako vremenske prilike utiču?

Nepovoljni vremenski uslovi, kao što je sušni ili kišni periodi, koji uzrokuju smanjenje polenske i nektarske paše, mogu indirektno da utiču na pojavu američke truleži legla.

Poznato je da je Mali Mokri Lug na periferiji Beograda nekada bio epizootiološki distrikt američke truleži legla.

"Danas se to uglavnom drži pod kontrolom veterinarskih službi, tako da o posebnim epizootiološkim distriktima, teško je govoriti. Međutim, pojedinačne infekcije pčelinjih zajednica, sa uzročnikom američke truleži legla, itekako su prisutne u većoj ili manjoj meri u svim područijima Srbije", kaže Stanimirović.

Otkrijte prisustvo zaraze bez otvaranja košnice

Infekcija legla brzo se širi i u svetu su poznate epidemije (zoonoza) ove bolesti. Dijagnoza bolesti i potvrđivanje prisustva uzročnika te bolesti, tj. pravilna dijagnostika, obavlja se jedino u mikrobiološkim i molekularno genetičkim laboratorijama. "Na terenu se postavlja samo sumnja na osnovu gore navedene kliničke slike (raštrkano leglo, promenjeni i udubljeni poklopci, neprijatan miris trulog mesa i ropines test). Pčelinjak nikada nije bio meta i uzorak za postavljanje dijagnoze američke truleži", zaključuje Stanimirović.

Stručna i naučna javnost u svetu stalno pokušava da pronađe metode za postavljanje sumnje i otkrivanje ove bolesti na pčelinjaku. Tako, u SAD, u državi Merilend, koriste dresirane pse koji njuhom otkrivaju košnice sa promenama na leglu, koje između ostalog mogu biti posledica prisustva uzročnika Američke truleži legla (Paenibacillus larvae, White, 1906). Međutim, za postavljanje sigurne dijagnoze, ipak je neophodno uzorkovanje legla za laboratorijske analize, gde se jedino sigurna dijagnoza i postavlja.