Kako se procenjuje šteta na poljoprivrednim kulturama?

Pri ocenjivanju štete na tekućoj poljoprivrednoj proizvodnji, usled elementarnih nepogoda; grada, poplave, oluja i slično i učinjenih šteta pod uticajem ljudskog faktora, u ratarstvu je bitno utvrditi da li je na oštećenim i uništenim površinama pod usevima moguće obaviti novu setvu istih ili drugih kultura u toku proizvodne godine. Ako se na istom zemljištu može posejati nova kultura, štetu predstavlja uložen rad i seme kulture koja je uništena. Ako ne može da se zaseje nova kultura, onda se u proceni štete postupa na način koji ću objasniti u narednim redovima.

Prinos i dodatna ulaganja

Komisija za procenu šteta, određena opštinskom Odlukom, najpre utvrđuje površine pod pojedinim usevima i to u hektarima. Zatim, ocenjuje mogući i izgubljeni prinos ratarskih kao i plodova voćnjaka i vinograda. Za oštećene ocenjuje se mogući prinos useva koji je pretrpeo oštećenje. Taj procenjeni (mogući) oduzima se od trogodišnjeg proseka prinosa iste proizvodne površine na području za koju se radi procena. Dobijena razlika predstavlja izgubljeni prinos koji, pomnožen odgovarajućim cenama, predstavlja iznos štete.

Ako ima dodatnih ulaganja (materijala i rada) da bi se ostvario procenjeni mogući prinos, pri utvrđivanju štete treba imati na umu i ove troškove.

Ako je oštećenje započete proizvodnje, delimično pa se uz dodatna ulaganja (preoravanje, presejavanje, dosejavanje i slično) ona može popraviti, odnosno dovesti u prvobitno stanje, iznos štete na toj proizvodnji jednak je vrednosti tog ulaganja, do dovođenja poljoprivredne kulture u prvobitno stanje.

Šta je urađeno, a šta nije?

Za uništene useve štetu predstavlja njegov prosečni trogodišnji prinos. Taj prinos treba pomnožiti odgovarajućim cenama koje su važile u vreme pre nastanka štete ili po nastanku štete i dobijeni iznos umanjiti za procenjene nerealizovane troškove zaštite, đubrenja, berbe, žetve, vršidbe, transporta i druge troškove koji bi se javili u vezi sa ubiranjem prinosa da usev nije uništen. Ako je uništen u jesen, štetu čine ulaganja u jesenju setvu, pošto se u proleće zasejava druga kultura.

U uslovima koji ne omogućavaju detaljnu procenu štete na tekućoj poljoprivrednoj proizvodnji u svakom gazdinstvu, moguće je uraditi globalnu ocenu štete. Ona bi se zasnivala na oceni površina pod pojedinim usevima i vrstama voća i grožđa za celo područje ili po potesima ukupno zahvaćenim uzrokom štete. Kao osnova za ocenu tih podataka treba da posluži katastarska dokumentacija i dokumentacija kojom raspolažu statistički organi. Način obračuna iznosa štete pri globalnoj bio bi isti kao i za pojedinačne (detaljne), s tim što se naturalni pokazatelji procenjuju za celokupno područje (radeći analizu po potesima) zahvaćenim uzrokom štete.

 

 

 

 

View this post on Instagram

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

A post shared by 192.RS (@192_rs)

Naturalni pokazatelji (kg, tona i dr.) predstavljaju osnovu za izračunavanje vrednosnih pokazatelja u dinarima, pri čemu cene po kilogramu plodova poljoprivrednih kultura se određuju na području opštine gde se obavlja procena štete, eventualno sa Produktne berze ukoliko su cene primarnih proizvoda nepoznate.

Potom se na obrascima za tu namenu prave spiskovi poljoprivrednih proizvođača koji su imali štete na svojim poljoprivrednim kulturama. U prijavi štete ili obrascu navodi se: usev ili kultura, površina oštećenog useva ili kulture, katastarska opština (K.O.), potes (zvano mesto) i broj katastrske parcele sa njenom površinom. Razume se da u obrascu treba da stoji: ime i prezime, matični broj, adresa, broj telefona i broj registrovanog poljoprivrednog gazdinstva (BPG). Izjava je pod krivičnom i materijalnom odgovornošću za date podatke, kada se radi o globalnoj proceni štete gde su velike površine zahvaćene elementarnom nepogodom.

Iskusni voćarski stručnjaci 

Procena pojedinačnih voćnih stabala ili čitavih voćnih zasada skoro se svakodnevno radi, uglavnom zbog utvrđivanja visine štete pričinjene bilo od ljudi, stoke, grada, oluje ili poplave, bilo zbog eksproprijacije zemljišta pod voćkama za podizanje društveno važnih objekata, kao što su za podizanje termoelektrana, aerodroma, značajnijih fabrika, magistrala, železničkih pruga, voćnih rasadnika i drugo.

Ova analiza je prilično složena i predstavlja veoma odgovoran posao kako za sud tako i za zainteresovane stranke ili poljoprivredne proizvođače. Stoga procenu vrednosti voćnih stabala ili zasada treba da rade samo iskusni voćarski stručnjaci - procenitelji.

Način procene voćnih zasada može, u zavisnosti od njihove starosti, da se podeli na tri grupe:

1. Voćke u investicionom periodu (podizanje i nega mladih voćaka);
2. Voćke u rodu koje nisu prešle polovinu prosečnog života i
3. Voćke u rodu koje su prešle polovinu prosečnog života.

Voćnjak u investicionom periodu

Procena voćaka iz ove grupe je lakša i sigurnija nego onih rodnih stabala nakon investicionog perioda. Vrednost mladih voćaka se sastoji od visine ulaganja za pripremu zemljišta za podizanje voćnjaka (uređenje zemljišta, đubrenje, rigolovanje ili kopanje jama, nabavka i vrednost voćnih sadnica i sađenje), zatim visine troškova nege za redovno održavanje i visine interkalarne kamate na pomenuta ulaganja, kao i visine inflacione stope za period od momenta procene pa dok se nova voćna stabla ne dovedu u stanje u kakvom se nalaze u periodu procene ili dok se ne dovedu u period prvobitnog stanja.

Voćnjak u rodu koji nije prešao polovinu prosečnog života

Za ovu analizu je važno da se što realnije ustanovi vrednost voćnih stabala ili voćnjaka. Stoga treba što tačnije odrediti njihov prosečan čist (neto) dohodak, odnosno ustanoviti razliku između vrednosti proizvodnje i troškova proizvodnje za na primer - šest narednih godina, koliko ustvari iznosi vrednost izgubljenog roda, ako je voćnjak (u primeru jabučnjak) u momentu procene bio starosti šest godina. Ovde se uključuje i vrednost drveta voćaka kao i ogrevnog drveta.

Voćnjak u rodu koji je prešao polovinu prosečnog života

Vrednost izgubljenog roda izračunava se po istim principima kao i za stabla koja nisu prešla polovinu svog života, gde se uzima u obzir procena vrednosti izgubljenog roda (neto dohotka ili dobiti) za period od kada se radi procena do kraja preostalog perioda rodnosti i ona vrednosti drveta voćaka, kao ogrevnog drveta.

Posmatrano u celini, najveća je vrednost voćnjaka u rodu koji nije prešao polovinu prosečnog života.