Belmuž ukusan pastirski specijalitet

Svaki planinski kraj, kako u Srbiji, tako i u svetu je po nekom proizvodu prepoznatljiv. Područje Svrljiških planina i same opštine Svrljig prepoznatljivo je po svrljiškoj ovci, svrljiškom jagnjetu, svrljiškom kačkavalju i belmužu. Danas je belmuž prepoznatljiv proizvod koji se proizvodi od mladog punomasnog sira i kukruznog brašna. Tajna spremanja belmuža je prvenstveno u kvalitetnom siru i brašnu, ali i u dobrom oku majstora.

Svrljig se nalazi između Svrljiških planina i Tresibabe. Ono po čemu je Svrljig nadaleko poznat jeste belmuž - tradicionalno jelo stočara svrljiškog kraja. Belmuž je pastirski specijalitet koji se već vekovima priprema u domaćinstvima na prostoru Svrljiga i svrljiških planina. Sela koja su naslonjena na planinski pojas Svrljiških planina, gde stočarstvo čini osnovnu delatnost stanovništva, kao i sela koja se prostiru od izvorišta duž gornjeg toka Svrljiškog Timoka, i danas pripremaju ovaj topli specijalitet od mladog sira uz dodatak belog ili žutog brašna. Da bi se pripremio pravi svrljiški belmuž, sir i kukuruzno brašno potrebno je da budu proizvedeni na prostoru svrljiških planina i Svrljiga. Svoje mesto belmuž ima na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.

Izvanredan ukus i zanimljivo ime

Pored divnog ukusa ima i zanimljivo ime koje se sastoji od dve reči - bel, odnosno belo, i muž - muževno, muški. Preovladava mišljenje u svrljiškom kraju da se muški sa pravom pominje, zašto je potrebno muški se potruditi oko pripreme ovog jela. Još kažu u Svrljiškom kraju da izraz belmuž znači muž koji je obeleo obraz i da je osnovna hrana mladoženja.

Svrljižanima je stalo do očuvanja tradicije pripreme belmuža. Proces pripreme belmuža i u promenjenim okolnostima, uspešno je sačuvao osnovne faze izrade.

Priprema belmuža je veoma jednostavna. Potreban je sir, kukuruzno brašno i malo soli. Sastojci, naizgled, jednostavni. Priprema se obavlja tako što se oceđena gruda sira posoli i stavlja u bakrač na vatru uz stalno mešanje. U tako istopljen sir dodaje se kukuruzno brašno i stalno meša "čurkom" dok se dobro ne "istopi" i ne pusti maslo. So se dodaje po ukusu. Belmuž je najukusniji kada se pravi od nekoliko vrsta sira, kravlji, ovčiji i koziji. Ukusniji je kada se pravi od sira koji je mešavina mleka kravljeg i ovčijeg.

U svrljiškom kraju svaki majstor koji priprema belmuž ima svoju tajnu pripreme belmuža.

Manifestacija posvećena belmužu

Održava se početkom avgusta meseca svake godine. Manifestacija se održava pod imenom ,"Belmužijada" u Svrljigu, a prvi put je održana 2005. godine. Idejni tvorac ove manifestacije je Milija Miletić narodni poslanik u Nardnoj skupštini Republike Srbije, dugogodišnji terenski veterinar u opštini Svrljig. Glavni događaj manifestacije je takmičenje u pripremanju belmuža. Program belmužijade obogaćuju prateće manifestacije kao što su izbor najlepše pastirice, domaća radinost, stara svrljiška jela, pastirske igre i kulturni program. Belmužijada privlači veliku pažnju lokalnih, regionalnih, državnih medija, ali i svetskih. Beleži iz godine u godinu sve veću posećenost. Organizator manifestacije je Centar za turizam, kulturu i sport, a pokrovitelj Opština Svrljig.

Svrljiški belmuž je zaštićen oznakom geografskog porekla

Da bi sačuvao svoju autohtonu tehnologiju i dobio organizovani oblik proizvodnje, Opšta zemljoradnička zadruga Acekoop iz Svrljiga, koja ima sopstveni pogon za preradu mleka, podnela je prijavu za registrovanje imena porekla kod Zavoda za intelektualnu svojinu u Beogradu. Ovaj proizvod je upisan i u Registar proizvoda sa geografskim oznakama. Sertifikacija svrljiškog belmuža koji je proizveden na prostoru opštine Svrljig garantuje potrošačima da specifičnost belmuža čini kombinaciju tradicije, znanja, prirodnih resursa i veština koja se prenosi s kolena na koleno. Svrljiški belmuž prodaje se u robnoj marki pod nazivom Ukusi Srbije gde su okupljeni proizvođači prehrambenih proizvoda baziranih na tradicionalnim srpskim ukusima i proizvedenih isključivo od sastojaka iz domaće proizvodnje.

Foto: Etnografski muzej Beograd