Uzorkovanje zemljišta i važnost N-min metoda!

Sadržaj hraniva u zemljištu podložan je promenama. Brzina promene količine hranljivih materija zavisi od tipa zemljišta, načina korišćenja, perioda godine, biljne vrste, klimatskih uslova, svojstava hranljivog elementa. Najveće i najbrže promene dešavaju se na zemljištima koja se koriste u procesu poljoprivredne proizvodnje. Biljke u toku vegetacije usvajaju hranljive materije iz zemljišta, što dovodi do brze promene njihovog sadržaja.

Hranljivi elementi se ne usvajaju iz zemljišta u istim količinama. Najviše se iz zemljišta usvajaju azot, fosfor i kalijum. Njihov sadržaj samim tim, najviše je podložan promenama zbog čega najveću pažnju treba posvetiti upravo njihovoj proveri. Način utvrđivanja sadržaja navedenih hranljivih elementa mora biti prilagođen vremenu upotrebe đubriva i osobinama navedenih hranljivih elemenata. Kontrolom plodnosti određuje se sadržaj lako pristupačnog fosfora i kalijuma u periodu nakon skidanja useva pošto se ova dva hranljiva elementa sporo kreću kroz zemljište (5-10 cm godišnje), a uzimanje uzorka zemljišta vrši se svake četvrte ili pete godine na dubini od 0-30 cm za ratarske i povrtarske biljne vrste dok se kod voća i vinograda uzima i dubina od 30-60 cm. Sadržaj pristupačnog azota utvrđuje se na osnovu N-min metode.

Uzimanje uzoraka zemljišta za potrebe N-min metode

Uzimanje uzoraka zemljišta za potrebe N-min metode predstavlja jednu od najznačajnijih mera pravilne primene N đubriva. Uzimanje uzoraka vrši se svake godine zbog velike mobilnosti azota u zemljištu i njegovog velikog uticaja u formiranju prinosa. Od toga kako i kada je uzorak zemljišta uzet, u velikoj meri zavisi pouzdanost dobijenih rezultata, a samim tim i ispravnost donetih zaključaka, odnosno preporuka za primenu N đubriva.

Kada i kako uzimati uzorke?

Pri određivanju količine lako pristupačnog azota za potrebe N-min metode uzorci zemljišta se uzimaju krajem zime početkom proleća:

• Za pšenicu što ranije u februaru-martu (moguće i u januaru)
• Za šećernu repu u III dekadi februara i I dekadi marta
• Za kukuruz i suncokret u III dekadi marta i I dekadi aprila meseca

Uzorci moraju biti uzeti najkasnije 7 dana pre primene N đubriva. Ovaj period je neophodan da bi se uradile analize zemljišta i dala preporuka.

Uzorci zemljiišta za potrebe N-min metode mogu se uzimati ručnim ili automatskim sondama.

Princip uzimanja uzoraka

Jedan prosečan uzorak zemljišta uzima se sa parcele površine 10-20 ha pod uslovom da je u pitanju isti predusev i tip zemljišta. Najmanja parcela sa koje se uzimaju uzorci zemljišta za potrebe N-mina zavisi od ekonomske opravdanosti, dok broj pojedinačnih uboda zavisi od veličine parcele (Tabela 1).

Tabela 1: Površina zemljišta i broj pojedinačnih uboda

Raspored mesta kod uzimanja uzoraka na parceli može biti: dijagonalan, dvostruka dijagonala ili šahovsko polje. Najbolji način uzimanja uzoraka je šahovsko polje. Prilikom uzimanja uzoraka neophodno je odmaknuti se od ivica parcele najmanje 20 m, odnosno za širinu radnog zahvata rasipača.

Sa koje dubine se uzimaju uzorci?

Uzorci zemljišta za potrebe N-min metode u ratarskoj proizvodnji uzimaju se sa dubine 0-30 cm, 30-60 cm i 60-90 cm kod ozimih strnina, dok je kod jarih okopavina potreban i sloj zemljišta 90-120 cm. Za jare strnine dubina uzimanja uzoraka zemljišta je 0-30 cm i 30-60cm. Zbog velike mobilnosti azota uzimanje uzoraka zemljišta sa veće dubine je neophodno, kako bi se stekla prava slika o količini ovog hranljivog elementa u zemljištu po slojevima. Prinos gajenih ratarskih biljnih vrsta u velikoj meri zavisi od rasporeda N po dubini zemljišnog profila.

Formirani prosečni uzorak zemljišta treba da prati odgovarajuća etiketa/kartica (kartonska ili tvrdi papir), na kojoj se grafitnom olovkom (etikete obavezno popuniti grafitnom olovkom kako bi se čitljivost podataka zadržala, etikete popunjene hemijskim olovkama često su nečitljive usled kontakta sa zemljištem i vlagom) beleže sledeći podaci:

• Broj uzorka
• Mesto uzimanja uzorka
• Oznaka parcele
• Prikupljanje GPS podataka (samo ukoliko veličina parcele prevazilazi veličinu prosečnog uzorka)
• Dubina sa koje je uzet uzorak
• Gajena biljna vrsta

Pre početka uzorkovanja potrebno je odrediti površinu parcele sa koje će se uzorkovanje zemljišta obaviti. Ukoliko je parcela veća od 10-20 ha potrebno je podeliti parcelu na poligone-polja navedene veličine. Na primer, ukolko je parcela veličine 40 ha potrebno je izvršiti podelu na 4, odnosno 2 poligona-polja veličine 10 ili 20 ha. Zemljište svakog poligona-polja zasebno se uzorkuje i formira se po jedan prosečan uzorak. Granice između poligona-polja potrebno je zabeležiti GPS uređajima. Određivanjem granica između poligona-polja moguće je izvršiti primenu različitih količina N đubriva. Svi uzorci-ubodi uzeti sa istog polja-poligona i sa iste dubine stavljaju se u istu kesu.

Za potrebe N-mina kod pšenice potrebne su nam tri kese, za svaku dubinu po jedna. Nakon završenog uzorkovanja, zemljište se dobro usitni, izmeša i svede na masu od 0,5 - 1 kg. Metodika uzimanja uzoraka automatskim sondama je identična, međutim preciznost i brzina rada daleko je veća. Dubina sa koje se uzorci uzimaju, broj uzetih uzoraka - uboda daleko je lakše napraviti automatskim sondama nego ručno, celokupan proces uzimanja uzoraka potpuno je atomatizovan, čime se mogućnost greške smanjuje. Pripremljeni prosečni uzorci, stavljaju se u polietilenske ili platnene vrećice i zajedno sa etiketom šalju u laboratoriju na analizu.

Uzorci zemljišta za potrebe N-min metode moraju se rashladiti odmah nakon uzimanja i moraju čuvati na hladnom mestu sve do momenta analize. Ovakvim čuvanjem uzoraka sprečava se mineralizacija organskog azota i stvaranje lažne slike o količini pristupačnog hraniva u zemljištu.

Autor: Dr Duško Marinković

Za više informacija o samom načinu uzorkovanja, kontaktirajte stručni tim Victoria Logistic na jedan od dole navedenih kontakata.