Sezonska seoba stoke u Hrvatskoj pod zaštitom UNESCO-a

Transhumanca - sezonska seoba stoke sada je pod zaštitom UNESCO-a i u Hrvatskoj.

Odluku o upisu proširene nominacije na Reprezentativnu listu nematerijalne kulturne baštine čovečanstva, doneo je njihov Međuvladin odbor na zasedanju u Kasani u Bocvani. Transhumanca je, dakle, upisana 2019. na inicijativu Austrije, Grčke i Italije, a poziv za proširenje višenacionalne nominacije uputila je Francuska 2021. kojoj su se pridružile Hrvatska, Albanija, Andora, Luksemburg, Rumunija i Španija.

"Deo nominovanog teksta koji se odnosi na Hrvatsku, u saradnji sa Udruženjem Hrvatski krški pašnjaci pripremili su etnolozi Lidija Nikočević i Grga Frangeš, a u koordinaciji sa Upravom za zaštitu kulturne baštine Ministarstva kulture", ponosni su iz Udruženje.

Očuvanje tradicije

Kako objašnjavaju, ona se odnosi na sezonsku seobu stoke i pastira na području Dinarskog gorja, a ostatke transhumance fragmentarno se može naći u planinskim područjima Istre, Velebita, Ličke Plješivice i Dinare.

"Očuvanje te vrste stočarstva izuzetno je važno za Hrvatsku i s aspekta oživljavanja navedenih područja, prepoznatljivosti identiteta i tradicije, ali i s aspekta bioraznovrsnosti putem očuvanja planinskih pašnjačkih staništa te ekonomskog iskorišćavanja marginalnog planinskog zemljišta", objašnjavaju dalje. 

Kažu i da je uz naveden svetski nivo nominacije, "Transhumance trail" na evropskoj dobila sertifikat na sednici Upravnog odbora Proširenog parcijalnog sporazuma o kulturnim rutama Veća Evrope u maju 2023. kao jedna od ukupno osam predloženih ruta.

Transhumanca (latinski trans - preko/iza, humus - zemlja/tlo) praksa sezonske seobe stoke i pastira između nižih predela i gorskih pašnjaka čiji koreni verovatno sežu u paleolit, a tokom prvog stoleća pre Hrista rimskom ekspanzijom dolazi do daljeg širenja korišćenja pašnjačkih prostora.

Navode i da je srednji vek razdoblje geneze vlaške, morlačke populacije koja je nosilac tradicionalnih obrazaca transhumance koji su se u fragmentarnim, izmenjenim i u nekim razdobljima oslabljenim oblicima očuvali do savremenosti.

O praksi svedoči nekoliko epigrafskih spomenika te pisanih dokumenata kao što su "Pisani kamen" i "Dolabelin natpis" u Gospićkom ugovoru iz 1887.