Bez podsticaja proizvodnje, duvana će biti sve manje

Deceniju unazad proizvodnja duvana ugrožena je, prema tvrdnjama proizvođača, ukidanjem premija i uvođenjem bescarinskog uvoza, što je jedan od glavnih pokretača razvoja crnog tržišta. Statistike pokazuju da je sve manje prijavljenih površina pod ovom kulturom, ali interesantniji je podatak da, dok u određenim regijama proizvodnja u potpunosti prestaje, u drugim se sve više širi.

Dok u šabačkoj Direkciji za poljoprivredu tvrde da su ove mere dovele do određene stabilnosti u proizvodnji, s obzirom na to da su otkupljivači bili primorani da budu konkurentniji, u novu sezonu proizvođači ulaze nezadovoljni podsticajima i otkupnom cenom, budući da su energentni, repromaterijal i cena berbe sve skuplji.

Mali proizvođači odustaju od proizvodnje duvana

U plodnoj Mačvi iz godine u godinu proizvodnja duvana rapidno raste, pa neki proizvođači imaju i po dvadesetak hektara pod ovom kulturom, a sela poput Uzveća važe za najveće proizvođače žutog blaga u Srbiji. Istovremeno, situacija u Pocerini je drugačija.

"U pocerskom selu Varna, na primer, nekada je bilo 23 sušare za duvan, danas ih je samo 5. Plodnija područja imaju veće prinose, i neuporedivo veće površine, pa obezbeđuju velike količine ovog proizvoda. Područja koja inače nisu poznata po proizvodnji, polako počinju da gase ove kulturu," objašnjava Mirko Nikolić, proizvođač i dugogodišnji rejonski instruktor za duvan.

Statistika registrovanih površina beleži blagi pad, koji za sada ne ugrožava tržište, poručuju iz nadležnih službi.

"U sve četiri opštine: Šabac, Bogatić, Vladimirci i Koceljeva, ove setvene sezone zabeleženo je oko 500 hektara zasada duvana, što je statistički malo. Ranijih godina, prema statistici, bila je veća proizvodnja duvana, barem na osnovu prijavljenih površina, a da li se gaji više nego što je prijavljeno, to znaju nadležni za ova pitanja", kaže Svetlana Zlatarić iz Poljoprivredne službe Šabac.

Niska otkupna cena ne može da obezbedi zaradu

Otkupna cena duvana ista je poslednjih nekoliko godina, dok troškovi proizvodnje rastu -energenti, repromaterijal, kao i cena berbe, koja, uz problem manjka sezonskih radnika, postaje sve zahtevnija.

"Premije su bile podsticaj za veću proizvodnju. Po njihovom ukidanju cena duvana je porasla, ali opet u nedovoljnoj meri, što nije moglo da nadoknadi skupe troškove proizvodnje i da se zaradi. U međuvremenu proizvodnja je dodatno poskupela - repromaterijal, struja i drugi energenti za sušenje, troškovi održavanja i berbe. Puno novca je uloženo u opremu, sušare, sadilice, prikolice za prevoz duvana. Ljudi su se opredelili za tu proizvodnju, i ukinuli sve druge izvore prihoda, povećali površine, a uslovi naplate su se pogoršali," priča Nikolić.

Manje od tri evra po kilogramu moguće je dobiti samo za prvu klasu duvana, sve ostalo je ispod nivoa isplativosti. I dok duvanske firme tvrde da je neophodno da proizvođači porade na kvalitetu svog proizvoda, poljoprivrednici smatraju da su u proizvodnom lancu oni najugroženiji.

"Od pet klasa duvana, samo za prvu, koja je najbolja, može se dobiti 2,5 evra po kilogramu, ali to je mala količina od ukupnog proizvoda. Prosek je treća klasa, što iznosi cenu negde ispod 2 evra, a poslednja klasa bude oko 50, 60 dinara. Dakle, zarade su minimalne i nedovoljne, a istovremeno, cene cigareta rastu i onda se proizvođač oseća prevarenim", kaže Nikolić, koji je i sam proizvođač.

Finansijska podrška proizvođačima jedini lek za crno tržište

Predlozi za rešenje problema razvoja crnog tržišta, zbog kog trpi državni budžet, pored opstrukcije nelegalne prodaje, jesu ponovno uvođenje premija ili nekog drugog vida podsticaja.

"Nakon ukidanja premija i niske otkupne cene, da ne bi prekidali proizvodnju u čiju su mehanizaciju uložili dosta, mnogi proizvođači prešli su na prodaju duvana van regularnih tokova, pa ovim putem obezbeđuju cenu dva do tri puta veću za svoj proizvod, što prirodno, dovodi do sve manjeg protoka akciznih cigareta. Bez konkretnih podsticaja u vidu novca, teško je to zaustaviti jer proizvođači ne žele da odustanu od dobre zarade," kaže Nikolić i zaključuje da je u perspektiva proizvodnje duvana pod trenutnim uslovima krajnje neizvesna.