Zašto biljkama treba mraz za rast?

Mraz je izuzetno važan za ozime kulture. Ako ga nema, u biljci ne može započeti jedan specifičan proces. Kako piše Agrarheute, bez hladnoće nema prinosa, a na ovu jednostavnu formulu može se svesti proces vernalizacije - hladan stimulans koji ozimim kulturama, kao što su pšenica ili uljana repica, treba za rast.

Jarovizacija (ili uopšteno vernalizacija), je razvojni stadijum u kome biljke, izložene uticaju određene temperature, pretrpe promene koje im u kasnijim razdobljima života omogućavaju prelaz iz vegetativne u generativnu fazu razvoja.

Temperature moraju biti oko tačke smrzavanja

Niske temperature i prelazak sa kratkog na dugi dan, dva su faktora koji moraju delovati zajedno, kako bi ozime kulture mogle da daju prinos. Biljka tada prelazi iz vegetativnog u generativni rast, odnosno počinje da se izdužuje.

Između faze kotiledona (prvi listovi koji izbijaju iz zemlje kada se biljka razvije, op.a.) i trećeg lista, temperature oko nule moraju trajati duži period. Ako izostanu, biljka ne može započeti fazu klasanja.

Naime, u jesen, čim dani postanu kraći, biljka proizvodi jedinjenja koji usporavaju fazu klasanja i tako sprečava izduživanje pre zime te se štiti od izmrzavanja. Niske temperature tokom dužeg perioda uzrokuju razgradnju tih jedinjenja koja inhibiraju klijanje. 

Kod ozime pšenice potrebne su temperature između 0 i 8 °C. Sortama sa visokim zahtevom za vernalizaciju treba oko 50 dana hladnoće, dok sortama s manjim potrebama treba 40 dana. Biljka prepoznaje kada može ponovo početi rasti.

Kada su ovi zahtevi ispunjeni, pšenica počinje da formira klasove.

Blaga zima uzrokuje kasniju formaciju zrna

Početak faze klasanja zavisi od dva faktora: od sve dužeg dnevnog svetla i od hladnijeg perioda - vernalizaciji čiji intenzitet direktno utiče na prinos, kao i na to hoće li bočni izdanci proizvesti mnogo zrna ili ne. 

Tokom blagih zima, pšenica kasnije započinje formiranje klasova, dok u slučajevima intenzivne vernalizacije to počinje ranije.

Sorte koje zahtevaju više hladnoće imaju koristi od jakog mraza. One ne samo da ranije počinju da formiraju klasove, već razvijaju i više nivoa vretena. Tako bočni izdanci stvaraju više zrna po klasu. Ako zima ostane preblaga, ove sorte kasnije počinju da formiraju klasove.

Istovremeno, duži dani pokreću fazu izduživanja biljke. Bočni izdanci imaju manje nivoa vretena i postaju neproduktivni, posebno oni kasnije formirani. Oni su takođe osetljiviji na sušu i vrućine.

Ako je rizik od blage zime previsok ili ako se ozime kulture prekasno poseju, vernalizacijski impuls može biti preslab. U tom slučaju postoje dve opcije: čekati proleće i sejati jaru pšenicu ili odabrati jaru sortu pogodnu za jesenju setvu koja ima male zahteve za razdobljem niskih temperatura i počinje da se izdužuje čak i nakon blage zime.