PROCENA VREDNOSTI VOĆNIH ZASADA.

Procena pojedinačnih voćnih stabala ili čitavih voćnih zasada skoro se svakodnevno vrši, uglavnom radi utvrđivanja visine štete pričinjene bilo od ljudi, stoke, grada, oluje ili poplave, bilo zbog eksproprijacije zemljišta pod voćkama za podizanje društveno važnih objekata, kao što su za podizanje termoelektrana, aerodroma, značajnijih fabrika, magistrala, železničkih pruga, voćnih rasadnika i sl. Ova procena je prilično složena i predstavlja veoma odgovoran posao kako za sud tako i za zainteresovane stranke. Stoga procenu vrednosti voćnih stabala ili zasada treba da vrše samo iskusni voćarski stručnjaci - procenitelji.
Način procene voćnih zasada može, u zavisnosti od njihove starosti, da se podeli na tri grupe:
1) Voćke u investicionom periodu (podizanje i nega mladih voćaka);
2) Voćke u rodu koje nisu prešle polovinu prosečnog života i
3) Voćke u rodu koje su prešle polovinu prosečnog života.

Procena vrednosti mladog voćnjaka u investicionom periodu

Procena voćaka iz ove grupe je lakša i sigurnija nego procena rodnih stabala nakon investicionog perioda. Vrednost mladih voćaka se sastoji od visine ulaganja za pripremu zemljišta za podizanje voćnjaka (uređenje zemljišta, đubrenje, rigolovanje ili kopanje jama, nabavka i vrednost voćnih sadnica i sađenje), zatim visine troškova nege za redovno održavanje i visine interkalarne kamate na pomenuta ulaganja, kao i visine inflacione stope za period od momenta procene pa dok se nova voćna stabla ne dovedu u stanje u kakvom se nalaze u periodu procene.
Procena vrednosti mladog voćnjaka u investicionom periodu obračunava se po obrascu:

F o r m u l a I

V1 = (A1 + B1 + C1 + D1) - E
V1 = procenjena vrednost mladog voćnjaka
A1 = troškovi podizanja voćnjaka
B1 = troškovi nege voćnjaka u investicionom periodu
C1 = iznos interkalarne kamate
D1 = iznos inflacije
E = vrednost proizvedenih plodova u investicionom periodu

Procena vrednosti voćnjaka u rodu koji nije prešao polovinu
prosečnog života

Za ovu procenu važno je da se što realnije ustanovi vrednost voćnih stabala ili voćnjaka. Stoga treba što tačnije odrediti njihov prosečan čist (neto) dohodak, odnosno ustanoviti razliku između vrednosti proizvodnje i troškova proizvodnje za naprimer 6 narednih godina, koliko ustvari iznosi vrednost izgubljenog roda, ako je voćnjak (u primeru jabučnjak) u momentu procene bio starosti 6 godina.
Ovde je:
Dg = Pg - Tg ............. godišnji čist (neto) dohodak po stablu;
Pg = C x N .............. bruto godišnji prihod u dinarima od jednog stabla, pri prinosu N (kg) i ceni jabuka C (din/kg);
Tg ............. troškovi proizvodnje u dinarima po jednom stablu u toku godine;
B2 = Dg x s x n .............. vrednost izgubljenog roda (neto dohotka) ukupnog broja procenjivanih stabala (s) za period od 6 godina (n);
Naime, prosečna vrednost voćnjaka u rodu koji nije prešao polovinu prosečnog života (V2) predstavlja zbir (1) investicionih ulaganja za podizanje zasada i negu u prve tri godine posle sadnje (V1), (2) ukupne vrednosti izgubljenog roda (neto dohotka) za period za koji se procena odnosi (B2) i (3) vrednosti drveta voćaka, kao ogrevnog drveta (C2). Drugim rečima, procena se obračunava po obrascu:

F o r m u l a II

V2 = V1 + B2 + C2

Procena vrednosti voćnjaka u rodu koji je prešao polovinu prosečnog života

Procena, odnosno vrednost izgubljenog roda izračunava se po istim formulama kao i za stabla koja nisu prešla polovinu svog života.
Obrazac za procenu vrednosti voćnjaka u rodu koji je prešao polovinu prosečnog života (V3) je:

F o r m u l a III

V3 = B3 + C3

B3 = procena vrednosti izgubljenog roda (neto dohotka) za period od kada se vrši procena do kraja preostalog perioda rodnosti
C3 = procena vrednosti drveta voćaka, kao ogrevnog drveta

Posmatrano u celini, najveća je vrednost voćnjaka u rodu koji nije prešao polovinu prosečnog života.

NAPOMENE: Ukoliko je šteta učinjena u trećoj godini i ukoliko voćka još nije počela da rađa, odlaže se plodonošenje za tri godine, a to je za oštećenog gubitak trogodišnjeg čistog dohodka. U ovoj proceni vrednosti voćnog zasada izloženi su osnovni principi procene i kao takvi podložni su korekciji.
Interkalarna kamata je kamata koja se obračunava i naplaćuje samo od momenta kada vam se odobri kredit do momenta kada počnete da ga otplaćujete, tj. do naplate prve rate. U stvari, ovu kamatu banka naplaćuje od momenta kada se odobri kredit do momenta naplate prve rate. Period u kojem se obračunava interkalarna kamata naziva se grejs period ili period počeka i u opštem slučaju zavisi od dogovora između banke i klijenta.

Izvod iz knjige "Voćarstvo", Stanko Nekić, dipl. ing. agronomije