Božikovina prkosi zimi

Božikovina ili zelenika (lat. Ilex aquifolium) je zimzeleni grm ili manje drvo sporog rasta, visine od pet do najviše 10 m i izrazite dugovečnosti. Može doživeti i do nekoliko stotina godina. Njena posebost je to što daje plodove tokom zime, kada vegetacija miruje.

Kutivacija uslovila rasprostranjenost

Prirodna staništa božikovine kao šumske vrste su senoviti položaji planinskih predela, naročito ispod visokih stabala bukovo-jelovih šuma. Kao takva, spada u zaštićene vrste. Kultivacijom, stvoreni su hibridi, otporniji i lakši za uzgoj u urbanim sredinama, što je božikovinu učinilo vrstom koja se koristi i u hortikulturi.

Kod nas je poznato dvadesetak ukrasnih formi, koje se međusobno razlikuju po veličini, obliku i boji listova, trnovitosti. Osim toga što se gaji kao soliterna biljka, božikovina je pogodna i za formiranje živih ograda ili sadnju u žardinjeri. Najpoznatija božikovina u Srbiji nalazi se u porti manastira Studenica.

Plodovi ostaju na granama tokom cele zime

Božikovina je dvodomna biljka, ima jednopolne cvetove. Cvetaju kako one sa ženskim, tako i one s muškim cvetovima, u maju i junu. Cvetovi su neupadljivi, bledožute boje. Ali da bi došlo do oprašivanja, pored biljke sa ženskim, neophodno je zasaditi biljku sa muškim cvetovima.

Plod božikovine imaju samo biljke sa ženskim cvetovima. Plodovi su crvene ili žute koštunice, odnosno bobice, koje sazrevaju u jesen i ostaju na granama tokom čitave zime, sve do proleća.

Listovi su kožasti, sjajni s nazubljenim i bodljikavim ivicama. Koren je jak i razgranat i često se dešava da je koren deo biljke veći od stabla.

Od davnina joj se pripisuje čudesna moć

Kroz vekove, u narodu se sačuvalo mišljenje koje važi za božikovinu, da biljke koje zimi rađaju plod imaju moć da zaštite čoveka, jer prkose prirodi. Tako su stari Rimljani verovali da grančica božikovine štiti od munje, uroka i zlih sila. U hrišćanstvu, cvet božikovine predstavlja simbol rođenja Isusa, crveni plodovi simbolišu njegovu krv, a bodljikavo lišće krunu od trnja.

U narodnoj medicini u lekovite svrhe upotrebljavaju se listovi zelenike za lečenje groznice, kašlja, reumatizma, bolesti želudca. Ipak, božikovina spada u otrovne biljke, a posebno su otrovni plodovi, što je i najčešći razlog izbegavanja njene sadnje u okućnicama.

Inspiracija kreativnoj industriji

Zbog izgleda koji tokom zime poprimi, božikovina se koristi za novogodišnje i božićne dekoracije. Od svežih grančica prave se aranžmani koji unose duh prirode u prazničnu atmosferu, a zeleni listići s crvenim bobicama kao motivi česti su na ukrasima za jelku, stoljnacima, salvetama, ukrasnim papirima, svećama.

Fotografije: flickr/Tambako The Jaguar; flickr/ Leonora (Ellie) Enking; flickr/KM